7 błędów poznawczych w podejmowaniu decyzji, które wpływają na Twoją karierę

Czy wiesz, że mimo tego, iż często wydaje ci się, że obiektywnie analizujesz sytuację, to na sposób w jaki postrzegasz otaczający cię świat, twoje emocje i zachowania, wpływ ma cała skrótów myślowych, które często są po prostu błędne? Mówiąc wprost, w ciągu swojego życia, wyciągasz całą masę błędnych wniosków, wynikających z tego, że twoja percepcja jest „skrzywiona”.  

Takie skróty myślowe, których używamy na co dzień i które powodują, że błędnie oceniamy sytuację nazywane są błędami poznawczymi.  Są to w miarę stałe wzorce oceny wspólne dla wszystkich ludzi (dlatego są to ogólne błędy poznawcze) i bardzo trudno ich uniknąć, ale jeśli wiesz, jakim błędom podlegasz (i jakim podlegają inni) możesz to wykorzystać dla rozwoju własnej kariery.  Jakie błędy poznawcze mogą zatem mieć wpływ na Twoją pracę, zachowanie w zespole czy wyniki rozmowy rekrutacyjnej?

1.Błąd zakotwiczenia (skupienia)

Ten błąd polega na tym, że mamy tendencje do tego, by przywiązywać największą wagę do pierwszej informacji w danym temacie, jaką usłyszymy. Przykładowo, jeśli idziesz na rozmowę kwalifikacyjną i  pracodawca zaproponuje określoną kwotę wynagrodzenia, to dalsze negocjacje płacowe są konsekwencjami tego jaka kwota padnie jako pierwsza.

Jak wykorzystać błąd? Staraj się być osobą, która jako pierwsza podaje ważną informację (czyli ją zakotwicza). Poza tym staraj się wszystkie informacje jakie otrzymujesz analizować jako równorzędne.

2.Efekt wspierania decyzji

Ten błąd polega na tym, że lepiej pamiętamy te argumenty które optują za już podjętą decyzją niż przeciwko niej. Przykładowo, jeśli chcesz zmienić pracę i dostaniesz propozycję nowej pracy od firmy, którą przyjmiesz, to jeśli tydzień później dostaniesz nową propozycję z innej firmy, to i tak będziesz bardziej skłonny uważać za ważniejsze argumenty przemawiające na rzecz pierwszego wyboru. Może to powodować, że po prostu podejmiesz decyzję, której będziesz żałować i stracisz dobrą szansę. Podobny do tego błędu jest błąd skupienia, który polega na skupieniu uwagi na jednym argumencie, który uważamy za ważniejszy od innych (mimo iż taki wcale obiektywnie nie jest).

Jak uniknąć błędu? Podejmując decyzję zapisuj plusy i minusy – to pozwoli ci bardziej obiektywnie analizować wszystkie argumenty.

3.Niechęć do straty

Ten błąd polega na tym, że zachowujemy się ze zbytnią ostrożnością jeśli możemy coś stracić – innymi słowy mówiąc, chcemy uniknąć strat, nawet jeśli możemy dzięki temu zyskać więcej. W sytuacji kariery zawodowej może to objawiać się np. niechęcią do podejmowania ryzyka związanego ze zmianą pracy – wolimy w potencjalnie stabilnej sytuacji posiadania pracy zarobić mniej, niż podjąć ryzyko jej zmiany dla wyższego wynagrodzenia (ale przy ryzyku, że sobie nie poradzimy i zostaniemy z niczym). W efekcie przez ten błąd wielu z nas się nie rozwija tkwiąc w status quo.

Jak unikać błędu? Starając się popatrzeć na potencjalne zyski w kategoriach straty – czyli jeśli w nowej pracy możemy zarobić 300 zł miesięcznie więcej, to po roku mamy więcej o 3600 zł – jeśli nie podejmiemy decyzji o zmianie, to tak naprawdę „straciliśmy” 3600 zł.

4.Złudzenie planowania

Polega na tym, że nie doceniamy tego ile czasu zajmie nam wykonanie zadania (lub jakie będą jego koszty). Co ciekawe, mamy tendencje do tego by nie doszacowywać czasu niezależnie od tego, czy mamy doświadczenia w wykonywaniu danych zadań czy nie. Mało tego – złudzenie to dotyczy tylko naszego własnego planowania – jeśli zaś mamy oceniać ile czasu dane zadanie zajmie komuś innemu, to zazwyczaj przeszacowujemy czas potrzebny na wykonanie zadania. W pracy zawodowej, przeszacowanie jest lepsze niż niedoszacowanie. Jeśli źle ocenisz czas i  ci go zabraknie – przekroczysz deadline. Ale jeśli zdążysz wcześniej, to co najwyżej, szef będzie bardziej szczęśliwy.

Jak unikać błędu? Jeśli masz oszacować czas i koszty wykonywanego przez ciebie zadania, poproś kolegę z pracy by to ocenił i weź pod uwagę jego opinie zanim powiesz szefowi ile czasu zajmie ci dane zadanie.

5.Błąd konserwatyzmu

Tendencja do utrzymywania określonych przekonań (i na ich podstawie podejmowania decyzji) tylko dlatego, że bardziej wierzysz w pewne fakty lub dowody z przeszłości. W przypadku kariery zawodowej, z błędem konserwatyzmu mamy do czynienia np. przy analizowaniu częstych zmian pracy – dawniej bycie „skoczkiem” było negatywne i osoba często zmieniająca pracę miała trudności z otrzymaniem nowej, kolejnej propozycji. Teraz jednak średni czas bycia w jednej firmie uległ wyraźnemu skróceniu a skoczki nie są postrzegane przez pracodawców aż tak negatywnie. Mimo to, wielu z nas nadal wierzy w to, że pracy nie należy zmieniać zbyt często.

Jak unikać błędu? Analizuj najnowsze dane i sprawdzaj informacje.

6.Efekt Dunninga Krugera

Błąd poznawczy polegający na tym, że osoby bez doświadczenia, mają tendencję do niedoceniania tego jakich kompetencji wymaga wykonanie zadania (i przeceniają swoje umiejętności). W przypadku osób z doświadczeniem, efekt działa nieco inaczej – osoby takie mają tendencję do niedoceniania kompetencji koniecznych do wykonania zadania i wydaje się im, że skoro dla nich zadanie jest proste, to będzie też proste dla innych.

Jak unikać błędu? Przede wszystkim, jeśli jesteś jeszcze studentem lub pracownikiem w niewielkim doświadczeniem uważaj na to, by nie podejmować się zadań, które mogą być dla ciebie rzeczywiście za trudne. A jeśli jesteś menedżerem to nie mierz wszystkich swoją miarą.

7.Efekt wyniku

Polega na tym, że oceniając podjętą decyzję skupiamy się na tym, jaki miała wynik a nie na tym, jakie były warunki przy jej podjęciu. Przykładowo – zmieniamy pracę bo jesteśmy sfrustrowani niskimi zarobkami.  Po kilku miesiącach okazuje się, że w nowym miejscu czujemy się źle, praca jest stresująca i nie umiemy sobie z nią poradzić. W efekcie zaczynamy uważać, że podjęliśmy złą decyzję i nie pamiętamy tego, jak sfrustrowani byliśmy wcześniej. Decyzja o zmianie pracy była dobra i nie mogliśmy przewidzieć tego, że w nowym miejscu będziemy czuć się źle, ale decyzję oceniamy – przez błąd wyniku – jako błędną. W przyszłości będziemy zatem bardziej ostrożni i będziemy – być może – unikać kolejnej zmiany co może negatywnie wpłynąć na rozwój naszej kariery.

Jak unikać błędu? Analizując efekty podjętej decyzji patrząc nie tylko na efekt, ale również na to, co podziało się w międzyczasie oraz na to, jakie były warunki początkowe.

Błędy poznawcze w zakresie podejmowania decyzji mogą hamować  nasze działanie – dlatego warto je znać i na co dzień o nich pamiętać.