Jak czytać raporty płacowe?

14 lipca, 2014

Skąd czerpiemy wiedzę na temat zarobków w danej branży lub sektorze kiedy przygotowujemy się do rozmowy kwalifikacyjnej i odpowiedzi na pytanie o oczekiwania finansowe? Pomocne są raporty płacowe. Niestety zła ich interpretacja może prowadzić do zawyżania lub zaniżania oczekiwań finansowych. Jak czytać raporty płacowe by odpowiednio ustawić swoje oczekiwania?

Wiarygodność raportów płacowych

czy raporty płacowe są wiarygodne? Nie ma prostej odpowiedzi na to pytanie, a raczej powinna ona być uzależniona od tego o jakich raportach mówimy. Jeśli spotykamy się w mediach z informacją o zarobkach w danym zawodzie i nie ma podanego źródła tej wiedzy, to takie informacje powinniśmy traktować z przymrużeniem oka. Raporty można podzielić na dwie kategorie:

Raporty oparte o dane pochodzące od firm najczęściej nie są dostępne „zwykłym śmiertelnikom”. Są to raporty przygotowywane przez agencje badawcze i udostępniane firmom odpłatnie. Firma może zadecydować czy kupuje raport (który kosztuje przynajmniej kilka tysięcy złotych) czy też płaci za niego niższą stawkę, ale w zamian udostępnia własne dane do raportu. Dane takie są pobierane bezpośrednio od działu kadr, zatem są realnymi wartościami wynagrodzenia i jego składników dodatkowych. Nie są to dane zbierane np. ankietowo i dzięki temu są znacznie bardziej wiarygodne. Niemniej jednak dotarcie do takich danych dla osób nie będących pracownikami HR lub w zarządzie jest często niemożliwe.

Raporty pochodzące od pracowników (lub informacji od firm na bazie deklaracji) to najczęściej raporty, do których możemy dotrzeć np. online. Niestety ich wada jest to, że dane pochodzą z deklaracji – zatem może się zdarzyć tak, że osoba wypełniająca ankietę na temat zarobków skłamie i przez to raport nie będzie wiarygodny. Raporty oparte na deklaracjach zawsze należy traktować ostrożnie. Zwłaszcza, jeśli opierają się na niewielkiej próbie badawczej. Przykładowo, jeśli mediana i średnia wynagrodzenia oparta jest na niewielkiej próbce (np. 50 osób), to statystycznie, dane takie mogą nie być wiarygodne – wystarczy bowiem by 3-4 osoby zaniżyły lub zawyżyły wynagrodzenie, by zmienić całość obrazu sytuacji.

Składniki wynagrodzenia w raportach płacowych

Jaka pensja jest ważna dla pracownika? Pensja netto – czyli mówiąc wprost to, ile dostaje „na rękę”. Tymczasem w raportach płacowych uwzględnia się kwoty brutto. Dodatkowo, do wynagrodzenia dochodzi premia, nagrody kwartalne lub roczne i ewentualne inne składniki wynagrodzenia (dodatki funkcyjne, dodatki za ilość lat przepracowanych w firmie, nagrody jubileuszowe itd.). To wszystko razem może poważnie zmienić obraz wynagrodzenia – stąd potem, pracownicy czytając raporty mówią „skąd oni biorą te kwoty, przecież nikt tyle nie zarabia!”.

Prześledźmy to na przykładzie. Pracownik zarabia kwotę 2000 zł netto miesięcznie. Czytając raport na temat swojego stanowiska widzi, iż podano w nim, że średnie zarobki na tym stanowisku wynoszą 3700 zł. Myśli sobie wtedy „Ależ mi mało płacą! Powinienem dostać prawie dwa racy tyle!”. Problem w tym, że kwota 3700 zł to kwota brutto z uwzględnieniem dwóch premii jakie pracownik dostał w ciągu roku (500 zł netto), nagrody rocznej (1000 zł netto) oraz dodatkowych 200 zł netto za nadgodziny. Niestety, kiedy patrzymy na raport porównujemy go bezpośrednio do zarobków jakie mamy na rękę, zapominając o tym, że dostajemy tez premie, nagrody i inne dodatki. Dlatego podane w raporcie kwoty najlepiej odnosić do rocznego rozliczenia PIT, które uwzględnia wszystkie dochody, jakie uzyskaliśmy w danym roku.

Mediana a średnia wynagrodzenia

W raportach płacowych podawane są najczęściej cztery wskaźniki – mediana, średnia oraz wartości skrajne (przedział). Błędna interpretacja tych danych również prowadzi do zaburzeń w odczycie poziomu wynagrodzenia.

Średnia w wynagrodzeniu to po prostu średnia arytmetyczna – zlicza się wszystkie podane wartości wynagrodzenia i dzieli przez ilość osób, na których prowadzone było badanie. Jeśli jakaś część osób zarabia wyraźnie więcej (lub mniej) niż większość, średnie wynagrodzenie nie odzwierciedla rzeczywiście średnich wartości wynagrodzenia.

Mediana obrazuje wartość środkową – czyli dzieli przedział na pół pokazując, wartość przy której połowa osób zarabia więcej, a połowa mniej. Mediana jest o tyle lepsza od średniej, że nie zaburzają jej wartości skrajne.

Przykładowo – na 100 badanych osób, 30 osób zarabia 1500 zł, 50 zarabia 2000 zł , 10 osób zarabia 3000 zł, 5 – 3200 zł i 5 osób zarabia 5000 zł (np. pracują w dużej firmie zagranicznej na odpowiedzialnym stanowisku). Średnia wyniesie zatem w tym przypadku wyniesie 2160 zł – czyli prawie dokładnie tyle ile zarabia połowa osób na danych stanowisku. Mediana wyniesie 2000 zł. W takiej sytuacji mediana i średnia są do siebie zbliżone, zatem prawe idealnie oddają wartość wynagrodzeń.

Rozważmy inny przykład. Na 100 badanych 30 osób zarabia 1200 zł, 25 zarabia 1500 zł, 25 zarabia 2000 zł, 10 osób zarabia 3000 zł, 5 – 3200 zł, 4 osoby zarabiają 4000 zł a jedna aż 5200 zł. W takim przypadku, średnia wyniesie 1922 zł, ale mediana 1500 zł. Statystycznie zatem, w tym przypadku ponad połowa osób, widząc średnią, uważa że zarabia za mało o prawie 25%.

Różnice stanowisk

Profesjonalne raporty płacowe bardzo szczegółowo opisują stanowiska podając stawki wynagrodzeń na każdym z nich. Inne wynagrodzenie będzie miał bowiem pracownik szeregowy, inne młodszy specjalista, inne osoba z dużym doświadczeniem, manager czy wreszcie kierownik. W raportach, które podają dane ogólnie (np. w ramach danej branży), dane te są wymieszane. A różnica między stanowiskami może być wielokrotnością wynagrodzenia – czyli np. pracownik szeregowy może zarabiać 3 razy mniej niż kierownik czy dyrektor działu. Jeśli dodamy do siebie zarobki pracownika szeregowego i managera, to kwota jaką uzyskamy (średnia) będzie znacznie wyższa niż rzeczywiste zarobki pracownika szeregowego.. Zatem zawsze należy wziąć to pod uwagę, jeśli czytamy raport pokazujący zarobku bez uwzględnienia podziału stanowisk.

Stawki a miasta

Z podobną sytuacją mamy do czynienia w kontekście miejsca zamieszkania. Stawki Warszawskie są w większości przypadków wyższe niż stawki w innych częściach kraju. Osoby mieszkające na ścianie wschodniej zarabiają mniej niż osoby mieszkające na zachodzie polski. Jeśli w raporcie mamy informację ogólną, to nasze zarobki mogą w zależności od miejsca zamieszkania odbiegać w górę lub w dół.

Wynagrodzenia a kwestia wielkości firmy i rodzaju kapitału

Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku rodzaju firm. Firmy duże, zwłaszcza z zagranicznym kapitałem płacą więcej (niekiedy jest to podwójna wartość wynagrodzenia). Warto też pamiętać o tym, że z raportów korzystają firmy duże (bo mają środki na ich zakup i są im potrzebne do kształtowania polityki płacowej). Firmy małe nie przekazują najczęściej danych do badania poziomu wynagrodzeń. Zatem szukając pracy w rodzimej i niewielkiej firmie, nasze zarobki mogą się mocno różnić od tego, co podano w raporcie płacowym.

Nie tylko raporty

Pamiętajmy, że raport płacowy nie może być jedynym źródłem wiedzy na temat zarobków. Warto również pytać osób z branży o stawki oraz odnosić oczekiwania finansowe do własnych potrzeb i aspiracji finansowych.

Tagi: