Umowa o pracę – na co zwrócić uwagę przed jej podpisaniem

Telefon z firmy z informacją o tym, że jesteśmy zaproszeni do pracy, może wywołać euforię. Nie można jednak tracić w tak ważnym momencie głowy – od zaproszenia, do rozpoczęcia pracy może jeszcze wiele się zdarzyć, a przy podpisywaniu umowy o pracę, trzeba zachować czujność. Na co zwrócić uwagę przed podpisaniem umowy o pracę?
Przede wszystkim pamiętać trzeba o tym, że umowa o pracę musi być pisemna (art. 29 § 2 KP). Kodeks Pracy określa również (w art. 29 § 1) co powinno znaleźć się w umowie o pracę (strony umowy, rodzaj umowy, data nawiązania umowy oraz warunki pracy i płacy), niemniej jednak nie wszystkie te dane są konieczne do tego, by umowa była ważna.

Umowa o pracę jest nieważna wtedy kiedy:

• Nie ma jasno określonych stron umowy (nie wiadomo kto z kim zawiera umowę o pracę)
• Nie ma określenia rodzaju pełnionej pracy
• Umowa na czas określony nie ma wskazanego czasu trwania

Pozostałe braki w umowie o pracę, mogą prowadzić do niejasności prawnych, ale nie pociągają za sobą konsekwencji nieważności zawarcia umowy o pracę.

Umowa o prace zawiera następujące informacje:

Strony umowy o pracę

Określają kto z kim podpisuje umowę o pracę. W przypadku pracownika są to takie dane jak imię i nazwisko, adres zameldowania, NIP, Pesel, numer dowodu. W przypadku pracodawcy są to pełne dane firmy – nazwa, siedziba, rodzaj firmy .

Na co zwrócić uwagę? Przede wszystkim sprawdzamy:

• Poprawność własnych danych
• Poprawność danych pracodawcy

Wszelkie nieprawidłowości w tych zakresach mogą bowiem oznaczać nieważność umowy

Rodzaj umowy o pracę

W polskim prawie pracy funkcjonują cztery rodzaje umowy o pracę:

• Umowa na okres próbny – zawierana maksymalnie na okres 3 miesięcy. Jeśli nie ma wskazanego okresu czasu w umowie, przyjmuje się, że zawarta została na okres 3 miesięcy.
• Umowa na czas określony – Prawo Pracy nie precyzuje okresu maksymalnego umowy na czas określony. W teorii można więc zawrzeć umowę na czas określony nawet na 10 lat (choć kilka spraw sądowych przekształciło tak długie umowy w pracę na czas nieokreślony). Szczególną formą umowy o pracę na czas określony jest umowa na zastępstwo.
• Umowa na czas nieokreślony – bezterminowa
• Umowa na czas wykonywania określonej pracy – zawierana wtedy, kiedy nie można określić czasu jaki zajmie wykonanie pracy. Ulega automatycznemu rozwiązaniu po okresie wykonania zadania.

Na co zwrócić uwagę:

• Czy rodzaj umowy jest wskazany (bez tego, umowa jest nieważna)
• Jaki jest okres trwania umowy na okres próbny (nawet jeśli pracodawca wskazałby okres dłuższy niż 3 miesiące, to i tak umowa wygasa po 3 miesiącach)
• Przy umowie na czas określony, czy okres zawarcia umowy jest zgodny z ustaleniami jakie poczyniliśmy z pracodawcą oraz czy nie jest to już nasza trzecia umowa na czas określony – jeśli wcześniej mieliśmy już dwie umowy z pracodawcą na czas określony (z wyłączeniem umowy na okres próbny), to trzecia jest automatycznie umową na czas określony.
• Przy umowie zawieranej na czas wykonania pracy, czy praca została wystarczająco jasno opisana, aby wiadomym było kiedy zostanie zakończona

Data nawiązania umowy oraz rozpoczęcia pracy (nawiązania stosunku pracy)

W umowie koniecznie powinna znaleźć się informacja o dacie rozpoczęcia pracy oraz data podpisania umowy o pracę. Jeśli jest jedna, oznacza to, że stosunek pracy został nawiązany w dniu zawarcia umowy.
Umowę można podpisać z wyprzedzeniem (data zawarcia umowy jest wcześniejsza niż data rozpoczęcia pracy), ale nie można podpisać umowy z datą późniejszą niż data rozpoczęcia pracy.

Na co zwrócić uwagę:
Czy w umowie jest wskazana data rozpoczęcia pracy (oznaczająca od kiedy pracujemy), a jeśli jej nie ma, to jaka jest data podpisania umowy – w ten dzień bowiem zostanie nawiązany stosunek pracy i zarówno pracodawca jak i pracownik związani są przepisami Kodeksu Pracy.

Warunki pracy i płacy

Określenie rodzaju pracy
Rodzaj pracy to określenie tego, na czym polegać będzie praca pracownika. Opisuje się go poprzez wskazanie zawodu, funkcji, czynności które pracownik będzie wykonywał lub specjalności pracownika.  Jeśli z umowy o pracę rodzaj pracy nie wynika i nie można też ustalić go na podstawie dodatkowych klauzul towarzyszących zawarciu umowy (np. poprzez dołączony aneks zakresu obowiązków) uznaje się, że nie doszło do zawarcia umowy o pracę.

Na co zwrócić uwagę:

• czy rodzaj pracy jest jasno określony
• czy określenie rodzaju pracy jest zgodne z ustaleniami z rozmowy kwalifikacyjnej – pracodawca może bowiem zlecać pracownikowi zadania jedynie w zakresie ustalonego rodzaju pracy. Czyli np. pracownik zatrudniony jako sprzedawca nie musi wykonywać obowiązków magazyniera, jeśli rodzaj pracy tego nie precyzuje

Wymiar pracy
W umowie powinna zostać zawarta informacja odnośnie wymiaru czasu pracy (pełny etat, ½ etatu itd.). Nie ma jednak takie potrzeby, aby takie ustalenia w umowie się znalazły.

Na co zwrócić uwagę:
Bywa, ze pracodawca ustala w umowie nie tylko wymiar czasu pracy, ale również dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy. Przekroczenie tych godzin będzie oznaczało otrzymanie dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych.

Miejsce wykonywania pracy
Wskazanie miejsca wykonywania pracy w umowie o pracę jest konieczne, ale nie decyduje o ważności umowy (art. 29 par. 1 pkt 2 k.p) .Najczęściej miejscem jest siedziba pracodawcy, ale bywa nim region lub kilka miast. Jest to o tyle ważne,  że w przypadku wskazania całego województwa, pracownik który wyjeżdża do innego miasta w wyznaczonym regionie  nie jest w podróży służbowej (więc np. nie przysługuje mu zwrot kosztów podróży lub dodatek za delegacje)

Na co zwrócić uwagę:

• W umowie nie powinien pojawić się zapis o tym, że miejscem wykonywania pracy jest cały kraj. W przypadku pracy w terenie dookreśla się rejony pracy (np. poprzez wskazanie województwa)
• Wskazanie całego regionu lub kilku miejscowości pozbawia pracownika prawa do zwrotu kosztów podróży

Wynagrodzenie
Istotnym elementem umowy o prace jest wynagrodzenie podawane w kwocie brutto. Kwota podana na umowie należy się pracownikowi jak przysłowiowa kość psu.

Na co zwrócić uwagę:

• Czy kwota jest zgodna z ustaleniami (bywają sytuacje że na umowie pojawia się najniższa krajowa, a pracodawca zapewnia o dopłacaniu różnicy „pod stołem” – warto mieć jasność, że pracownik który godzi się na taki zapis nie tylko popełnia wykroczenie, ale również nie ma pewności, że otrzyma zwiększone wynagrodzenie)
• Czy wynagrodzenie nie zostało podzielone na kwotę podstawy + premię uznaniową nie określoną kwotowo – w takim przypadku również nie ma pewności otrzymania całości wynagrodzenia

Okres wypowiedzenia
W zależności od rodzaju zawartej umowy o pracę, kodeks pracy określa okres obowiązujący wypowiedzenia i nie ma potrzeby dodatkowo precyzować tego w umowie. Wyjątkiem jest sytuacja umowy na czas określony.
W przypadku tej umowy przed jej datą końcową za wypowiedzeniem rozwiązać nie można (art. 32 § 1 KP i art. 30 § 1 pkt 4 KP) (można na mocy porozumienia stron, w razie upadłości lub likwidacji pracodawcy lub bez wypowiedzenia), chyba że w umowie znajdzie się klauzula o możliwości wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony, ze wskazaniem okresu wypowiedzenia (Art. 33 kp). Takie wskazanie musi nastąpić w umowie, która zawarta została na czas dłuższy niż 6 miesięcy. Przy umowie na okres do 6 miesięcy na czas określony, umowy za wypowiedzeniem rozwiązać nie można.

Na co zwrócić uwagę?
Przy umowie na czas określony, czy istnieje adnotacja o możliwości wypowiedzenia umowy o pracę. Jeśli chcemy mieć możliwość zmiany pracy, należy zadbać o to, by taki zapis znalazł się w umowie. Jeśli jednak wolimy by pracodawca nie mógł nas zwolnić za wypowiedzeniem, rak takiej adnotacji jest dla nas korzystny (ale warto pamiętać, że wtedy my tez nie możemy się zwolnić).