Ocena okresowa – co oznacza dla pracownika?

Czym jest ocena okresowa, w jaki sposób się ją przeprowadza i co oznacza dla pracownika? 

Oceny okresowe pracowników to metoda weryfikacji kompetencji pracownika. Polega na wartościowaniu określonych cech osobowości, zachowań oraz efektów pracy w odniesieniu do standardów, jakie są przez firmę  oczekiwane na danym stanowisku. Upraszczając, jest to metoda zarządzania personelem, w której określa się, jakie cechy (np. komunikatywność), zachowania (np. pomoc kolegom z zespołu) czy efekty pracy (np. terminowość realizacji zadań) są na danym stanowisku istotne. Następnie ocenia się, na ile każdy z pracowników te standardy spełnia.

Dzięki dobrze przeprowadzonym ocenom okresowym możliwa jest weryfikacja poziomu rozwoju każdego z pracowników, a także ocena rozwoju potencjału personelu przedsiębiorstwa. Na podstawie ocen okresowych można też wnioskować, które elementy pracy całych działów są na zbyt niskim, a które na zadowalającym bądź świetnym poziomie. Oceny okresowe służą również do tego, by na ich podstawie ustalać plany szkoleniowe, które pomogą pracownikom poradzić sobie z brakami w zakresie ich kompetencji.

Kryteria ocen okresowych

Bardzo ważnym pojęciem w każdym systemie ocen okresowych są kryteria oceniania. Jest to zbiór tego, co podlegać będzie ocenie u każdego z pracowników. Kryteria tworzy się w odniesieniu do wymagań stanowiska, a nie konkretnej osoby). Ustala się, jaką wagę ma każde z kryteriów. Kryteria ocen okresowych dopasowywane są do specyfiki każdej organizacji, dlatego choć istnieją systemy ocen okresowych oraz pewne ogólne kryteria dla określonych stanowisk, to w każdej firmie, nawet na analogicznych stanowiskach, kryteria ocen i ich waga, mogą się różnić.

Rodzaje ocen okresowych

W praktyce zarządzania zasobami ludzkimi stosuje się kilka metod ocen okresowych. Poniżej kilka wybranych:

• Ocena 360 stopni – najbardziej pracochłonna, ale dająca najwięcej informacji. Polega na tym, że każdy pracownik oceniany jest przez osoby z jego najbliższego otoczenia. Przykładowo, handlowiec w firmie oceniany jest zarówno przez swojego szefa, kolegów z pracy, jak i wybranych klientów. Charakterystyczne dla tej oceny jest to, że również przełożeni oceniani są przez swoich podwładnych.
• Ocena 180 stopni – w przypadku tej metody pomija się wykorzystywane przy ocenie 360 stopni grupy – najczęściej grupę klientów oraz ocenę przełożonego przez pracownika. Pracownik będzie zatem oceniany przez swojego szefa oraz kolegów z pracy.
• Development Center – metoda niezwykle kosztowna, ale dająca dobre efekty w zakresie oceny potencjału i kompetencji pracowników. Nie nadaje się do oceny efektów pracy (za jego pomocą nie da się ocenić np. poziomu realizacji planu sprzedażowego). Pozwala na zdiagnozowanie poziomu rozwoju cech osobowości koniecznych do bycia skutecznym handlowcem oraz oceny zachowań i schematów działania, które są w pracy pożądane.
• Technika Wydarzeń Krytycznych– obejmuje prowadzenie przez przełożonego rejestru sukcesów i potknięć podwładnego, a następnie, po upływie określonego okresu, dokonaniu podsumowania. Niestety, bywa że przełożeni przywiązują zbyt dużą wagę do błędów swoich podwładnych.

Metod oceniania okresowego pracowników jest wiele – różnią się między sobą zarówno stopniem zaangażowania poszczególnych komórek organizacji, jak i metodyką prowadzenia rozmów oceniających czy samego procesu oceny (np. opis, ankieta). Oceny okresowe różnią się też efektywnością i ilością uzyskanych danych.

Częstotliwość stosowania ocen okresowych

Oceny okresowe najczęściej przeprowadzane są raz w roku. Bardzo ważne jest regularne dokonywanie ocen okresowych w ramach tych samych kryteriów – dzięki temu można ocenić, czy pracownik podniósł swoje kwalifikacje i kompetencje, zatrzymał się w rozwoju, czy też obniżył swoje osiągnięcia zawodowe.

Jak ocena okresowa wpływa na życie pracownika w firmie?

Wpływ systemu ocen okresowych jest dość szeroki. Pomijając już sam stres, który przeżywa oceniany pracownik, to wynik oceny okresowej może mieć znaczny wpływ na poziom wynagrodzenia pracownika, jego awans, szkolenia, a nawet na jego obecność w firmie.

Ocena okresowa pracownika a wynagrodzenie

Czy ocena okresowa ma wpływ na wysokość wynagrodzenia pracownika? W wielu sytuacjach tak. Osoba która uzyskała wysoki wynik, ma znacznie większe szanse na podwyżkę niż osoba, która uzyskała wynik kiepski. W praktyce rzadko stosuje się karę poprzez obniżenie wynagrodzenia, ale często jest tak, że jeśli kolejna ocena okresowa wypadnie niekorzystnie, pracownik będzie musiał się z firmą rozstać. Od wyników oceny okresowej mogą też zależeć dodatkowe świadczenia pozapłacowe dla pracownika oraz premie.

Ocena okresowa pracowników a awans

Wynik oceny okresowej może również wpływać na możliwość awansu, rozumianego zarówno pionowo (czyli przejście na stanowisko wyższe stopniem) jak i poziomo (czyli poszerzenie kompetencji pracownika o kolejne, bardziej odpowiedzialne lub wymagające działania). Od wyników oceny okresowej może więc zależeć rozwój pracownika.